Blog

Jean-Pierre De Bandt is de pionier van de zakenadvocatuur in België. In 1969 startte hij het kantoor dat later het gerenommeerde De Bandt, Van Hecke & Lagae werd en in 2002 als Linklaters internationaal ging. Sinds hij pensioengerechtigd is, heeft De Bandt nog een eigen praktijk waarmee hij de belangen van de gewone man verdedigt. Trends-journalist Hans Brockmans schrijft op 16/04/2009: ‘Sinds kort ontdekt Jean-Pierre De Bandt de onderkant van justitie. En schrikt hij van de wantoestanden.’

Uit het interview:

Trends: Is er een groot verschil in de manier waarop grote bedrijven en uw huidige pro-Deoklanten door justitie worden behandeld?

Jean-Pierre De Bandt: ‘Ik ben niet alleen verbaasd, maar ook een beetje beschaamd dat ik dat wezenlijke en zeer grote verschil nooit eerder heb vastgesteld. Misschien zijn alle Belgen gelijk voor de wet, maar voor justitie zijn ze dat niet.’

‘Het is schrijnend hoe de administratie met de burger omspringt. De voorbije jaren heb ik de klassenjustitie in de praktijk meebeleefd. Ik ben er echt van geschrokken. Het recht voor gewone mensen verschilt totaal met dat voor de grote, zeker buitenlandse bedrijven. Jan Modaal stoot op kafkaiaanse toestanden. Voor ondernemingen rolt de overheid overal de rode loper uit.’

Hij die het aandurft om voor de schade aan zijn eigendom de Vlaamse administratie en de stad aan te klagen, zal boeten. Nochtans vragen we niks meer dan dat de problemen veroorzaakt door de Leiewerken op een correcte manier en binnen een redelijke termijn worden afgehandeld: daar heeft elke Belg recht op.

Dat door de immense Leiewerken gebouwen in de omgeving schade zouden oplopen: het stond in de sterren geschreven. De aannemers legden meerdere bouwputten aan. Daarvoor worden damplanken in de grond geheid. Vervolgens worden de putten droog gepompt. Een compleet afgesloten en waterdichte bouwput aanleggen is praktisch onmogelijk. Dus wordt ook grondwater uit de ruimere omgeving weggepompt: dit heet in technische termen ‘bronbemaling’. En bronbemaling leidt haast onvermijdelijk tot verzakkingen.

We hebben het ook gezien bij de bouwput van de K-Tower die eind 2015 werd gegraven. Het duurde niet lang of een deel van de nieuwe Diksmuidekaai begon een cm of 10-15 te verzakken. Intussen zijn onder de betrokken partijen al afspraken gemaakt over de herstelling van de kaai.

Maar zij die schade leden onder de Leiewerken, zijn voor de rechtbank na meer dan 10 jaar nog steeds het voorwerp van een kafkaiaanse voorstelling. Geen enkele gerechtsdeskundige durft te concluderen dat de woningen beschadigd zijn door verzakking. Althans, dat is zo wanneer een gewone burger schade lijdt. Als de overheid – zoals bv. het OCMW (zie verder) – benadeelde partij is, dan worden verzakkingen blijkbaar wel vlot erkend en eindigt de procedure binnen korte termijn op een minnelijke regeling met DVW.

Een eigenaar uit het Albertpark dagvaardde in 2006. De gerechtelijke expertise verliep moeizaam. Gerechtsdeskundige Noël Derluyn vertikte het om rekening te houden met de tegensprekelijke plaatsbeschrijving van de woning die vóór de Leiewerken werd opgemaakt. Onze advocaten Patrick Verhamme en Bert Verhaeghe zijn uiteindelijk genoodzaakt om de rechter te verzoeken in te grijpen. De rechter stelt hen in 2012 in het gelijk.

Het tussenvonnis zegt: ‘Deze tegensprekelijke plaatsbeschrijving heeft in essentie een bewijsfunctie. In principe is het zo dat de schade die niet beschreven werd vóór de aanvang van de werken, wellicht veroorzaakt werd door de uitgevoerde werken.’ Mooi, maar de schadelijder werd wel vriendelijk verzocht om de kosten voor de eerste, geprotesteerde expertise voor te schieten: ruim 12.600 euro.

Dus volgt er een tweede expertise. Ook de nieuwe gerechtsdeskundige krijgt van de rechter de opdracht o.a. ‘om aan de hand van de stukken te onderzoeken in welke mate de opdrachtgevers en de uitvoerders van de werken rekening hebben gehouden met de bestaande toestand (…) en te bepalen in welke mate zo de schade had kunnen vermeden worden.’

Maar het verloopt allemaal o zo moeilijk. De eigenaar beschikt over vaststellingen van landmeters vóór en na de werken waaruit blijkt dat enkele woningen meerdere cm zijn verzakt en dat de toestand nog steeds niet is gestabiliseerd. Maar ook de nieuwe gerechtsexpert ontkent het zonlicht en wil die verzakking als oorzaak van de schade niet erkennen. Of DVW of de aannemers wel voldoende maatregelen hebben genomen om de schade te beperken, verkiest de expert niet te onderzoeken: het zou de kosten van de expertise te veel doen oplopen. Als schadelijder moet je je daar uiteindelijk bij neerleggen.

Als we even teruggaan naar de beruchte informatievergadering vóór aanvang van de werken in ’t Waaihof (16/09/1997). Daar verzekert ingenieur Spruytte van DVW: ‘In het bestek zijn strenge eisen gesteld inzake geluid, trillingen en andere werflasten. Palen en planken moeten geheid worden volgens de laatst gekende uitvoeringstechnieken waarbij nagenoeg trillingsvrij wordt gewerkt en schade zo goed als onbestaande zal zijn.’

Pardon, trillingsvrij? Het was hier inderdaad ‘het bombardement van Kortrijk,’ zoals senator Jacques Laverge in de al even legendarische gemeenteraad van 1985 had voorspeld. De huizen daverden op hun grondvesten en telefoonkabels en waterleidingen knakten. Tijdens de gerechtelijke expertise moest projectingenieur Frank Serpentier (DVW) uiteindelijk toch toegeven dat de aannemers na de eerste fases van de Leiewerken zijn overgeschakeld naar lichtere trilkoppen. Maar daar koop je als schadelijder in de rechtbankprocedure weinig of niks mee.

En nu terug naar de rechtszaak: de expert stuurt meerdere jaren aan op een minnelijke schikking, maar DVW weigert steeds. Hij legt zijn eindverslag dan maar op 22/04/2016 bij de rechtbank neer. Kostprijs voor dit rapport is deze keer ruim 17.000 euro, eveneens voor te schieten door de schadelijder. Als je als schadelijder na een jaar of 15 nog niet mentaal bent gekraakt, probeert DVW een nieuwe tactiek uit: de financiële Kaltstellung. Deze eigenaar zit in 10 jaar tijd aan 30.000 euro expertisekosten alleen al. DVW zal dit eens terugbetalen wanneer het haar behaagt (zie conclusie: DVW dicteert de wet).

Enkele andere schadelijders die het hebben geriskeerd om te dagvaarden, vergaat het niet veel beter. In drie zaken overlijdt de aangestelde gerechtsdeskundige in de loop van zijn expertiseopdracht. Diens nalatenschap dient vereffend te worden, en de schadelijders mogen dus onmiddellijk de factuur voor de niet-beëindigde opdracht betalen.

De nieuwe gerechtsdeskundige neemt rustig zijn tijd en legt zijn definitieve verslag in 2017 neer. Wat opvalt: de weeral exuberante facturen. Schadelijder Sebastian Demeyere uit de Ijzerkaai mag na de 6.600 euro aan de overleden professor Van de Putte, nu aan expert Luc Vancalbergh bijna 17.000 euro betalen voor een vrij ondermaats deskundigenverslag. Het is bijna het dubbele van het erkende schadebedrag aan diens woning. Zijn broer Thomas, die naast hem woont, ondergaat hetzelfde lot.

De Ijzerkaai, dat was zowat 10 jaar aan een stuk de verwoeste gewesten. De Leie werd er rechtgetrokken, er zijn nieuwe kades gebouwd en er werd een nieuwe weg aangelegd. Met de zwakke, alluviale ondergrond aan de Leieboorden heeft onze waterwegbeheerder DVW geen rekening gehouden. De eigen technische adviseur van Sebastian Demeyere stelde bovendien vast dat de voorgevel is beginnen overhellen richting Leie en dat er tussen voor- en achtergevel een verzakking van 6 cm is ontstaan. Da’s niet niks.

Maar de gerechtsdeskundige schakelt over in de tegenaanval en stelt de schadelijder zelf aansprakelijk: zogezegd omwille van slecht uitgevoerde renovatiewerken aan de woning. Bij de renovatie heeft de eigenaar de voorgevel op vier plaatsen laten verankeren. Twee van die verankeringen zijn zichtbaar. De andere zijn ingewerkt in de muur.

Sebastian Demeyere, zelf een architect uit een notoir architecten- en ingenieursgeslacht, kan dit ook perfect aantonen aan de hand van de architecturale plannen. Maar voor de gerechtsdeskundige tellen die niet: er zijn maar twee ankers zichtbaar, dus is het een slecht renovatieproject en is de eigenaar mee aansprakelijk voor de schade aan zijn woning. Kafka had dit wellicht niet beter verzonnen.

Het volgende is een perfect voorbeeld van hoe DVW de werken heeft voorbereid en welke de bedrijfscultuur in die administratie is. Deze eigenaars uit de Ijzerkaai moesten tijdens de loop van de werken plots vaststellen dat DVW voor de horizontale verankering van de nieuwe kademuur, wegens plaatsgebrek enkele tientallen horizontale trekankers tot onder de woningen heeft geboord.

Mantra

Dit is naast een technische oorzaak van de schade ook een juridische zaak. Dit is een erfdienstbaarheid waarvoor de bouwheer – DVW dus – voorafgaandelijk toestemming moet vragen aan de eigenaars. DVW vond die goedkeuring van de eigenaars de moeite niet: de wet geldt voor alle Belgen, maar niet voor de Vlaamse administratie.

Deze woningen zijn er momenteel zeer slecht aan toe. De schade verergert nog steeds. De technisch adviseur van de eigenaars stelt dat, als de woningen moeten worden herbouwd, er geen paalfundering meer mogelijk is. En wat antwoordt de gerechtsdeskundige: ja, er is een erfdienstbaarheid, maar die sluit geen paalfundering uit omdat de trekankers in een hoek van 45 en 38 graden zijn aangelegd, en een plaatfundering is zeker ook nog mogelijk (zie expertiseverslag p. 17). Met andere woorden: DVW mag zich alles permitteren.

De gerechtsdeskundige heeft zich vervolgens beziggehouden met te analyseren welke van de honderden scheuren, barsten en spleten zouden kunnen het gevolg zijn van de Leiewerken. Dan kom je natuurlijk rap aan een honorariumnota van 17.000 euro. Tussen haakjes: in al deze zaken wijst DVW elk minnelijk voorstel van de hand omdat haar verzekeraar weigert tussen te komen. Dit is zo’n beetje het tegenovergestelde van goed bestuur, ooit het mantra van de democratische pleitbezorger Yves Leterme.

Sinds 1997 teisteren de werken Overleie en een deel van de binnenstad. De blunders volgen elkaar op. De financiering en de timing van de Leiewerken lopen in het honderd. De Ijzerkaai: dat is ongeveer 10 jaar lang de verwoeste gewesten.

Aan de Fabriekskaai moeten de bewoners eerst jaren de afbraak van de oude en de bouw van de nieuwe kades trotseren. En wanneer die klaar zijn, wordt Overleie vijf (5!) jaar afgesloten van het centrum voor de bouw van de Budabrug. De handelaars en bewoners van de Buda- en Overleiestraat zien al jaren zwarte sneeuw. Ook de directie van het Guldensporencollege klaagt in de pers steen en been over de werken aan de Diksmuidekaai waar geen einde lijkt aan te komen.

Stroomopwaarts doet de gloednieuwe kluifrotonde het verkeer op de westelijke ring tot ieders ergernis stroppen. Langs de Leie ontstaat er her en der ernstige gebouwschade door o.a. verzakkingen. Die laatste zijn het logische gevolg van de aanleg van bouwputten en bronbemaling waardoor de grondwatertafel in de omgeving daalt. En het Albertpark staat sinds eind 2005 haast onafgebroken onder water.

Sommigen vinden dat van een mug een olifant wordt gemaakt. K-Town is volgens hen een stad van grote en ambitieuze projecten met een visie, meestal zelfs een langetermijnvisie. Sinds 2005 krijgt Buda Kunstencentrum – de zelfverklaarde vrijstaat voor kunstenaars op het Budaeiland – de opdracht om met het festival Kortrijk Congé die schitterende stadsrealisaties in de verf te zetten.

Het schepencollege doet daarvoor telkenjare een extra duit (20.000 euro) in het zakje. De eerste editie van 2005 op de Veemarkt dient om de komst van shoppingcentrum K aan te kondigen. Het festival, dat duurt van avond tot ochtendgloren, doet o.a. ook het vernieuwde Begijnhofpark en het innovatieve bedrijvenpark Evolis aan.

In 2010 hebben de vernieuwde Leieboorden, meer bepaald de Ijzerkaai en het Budapark, de eer Kortrijk Congé te ontvangen. Klein probleempje: het Budapark raakt niet tijdig klaar en eigenaar DVW wil het terrein niet vrijgeven. Wat voor de schadelijders niet mogelijk is, kan blijkbaar wel voor Kortrijk Congé: het Budaeiland lobbyt tot DVW plooit (HLN 24/06/2010). En dat is – geloof ons vrij – een heuse prestatie.

Als gewezen schepen en gemeenteraadslid Marc Lemaitre (sp.a) dit op zijn blog over Kortrijk Congé schrijft, dan moeten wij het niet doen: ‘De achterliggende idee van het evenement is om de buurt brutaal de mond te snoeren,’ zegt Lemaitre. ‘De aanvraagbrief (van Buda Kunstencentrum, gehuisvest vlakbij de vernieuwde Leie, red.) is veelzeggend: ‘De hele nacht staat in het thema van de antiverzuring. Kortrijk Congé 2010 wil een dam opwerpen tegen de negativiteit en het voortdurende geklaag waar menig Kortrijkzaan zich graag aan bezondigt. Met Kortrijk Congé willen alle partners minstens een overdosis positieve energie in de stad injecteren.’

‘Kortrijk Congé wil zich als het ware aan het stadsbestuur verkopen als propagandamachine. En het blijft niet bij woorden. De fuivers zullen die nacht actief worden bewerkt. Zo is er om 20, 21 en 22 uur in de Ijzerkaai: ‘het eerste Kortrijkse Klachtenkoor’. Door de organisatoren wordt het omschreven als ‘een participatieproject waarbij Kortrijkzanen onder leiding van Wim Willaert hun klachten van zich afzingen om daarna te stoppen met klagen.’ Er is warempel ook een ‘positieve betoging’ gepland. Onwillekeurig schiet mij een passage uit de roman Brave New World (1946) van Aldous Huxley door het hoofd: ‘O wonder! How many goodly creatures are there here! How beauteous mankind is! O brave new world, that has such people in it!’

‘En VormingPlus krijgt de Oxfam Wereldwinkel ter beschikking voor het houden van ‘dialoogtafels tegen verzuring’. (…) Het doet de wenkbrauwen fronsen dat bij de video-inleiding door ‘mensen met een mening’ slechts één politicus een tribune krijgt: Stefaan De Clerck. Heel Kortrijk Congé speelt zich, al dan niet toevallig, af in de buurt waar de (in 2010, red.) ontslagnemende minister van Justitie en ex-burgemeester resideert.’

‘Niet alleen de Ijzerkaai bokst al jaren op tegen de onverschilligheid van het stadsbestuur en het Vlaams Gewest. Ook op de andere oever, het Albertpark, is een buurtcomité actief. Ook zij hebben klachten die krassen maken op het blazoen van het beste van alle werelden dat Kortrijk zich aanmeet.’ Tot zover de analyse van Marc Lemaitre op zijn blog.

Ook in HLN van 26-06-2010 noemt de sp.a-politicus Kortrijk Congé ‘pure provocatie’. Tijdens een bewonersvergadering in de Orangerie van het Broelmuseum verontschuldigen organisatoren Franky Devos en Kristof Jonckheere van Buda zich tegenover de omwonenden. ‘We zijn niet op de hoogte van de schadedossiers. We lezen enkel De Morgen en volgen het regionale nieuws niet,’ luidt het. Vreemd excuus van cultuurjongens. Je verwacht toch dat zij wat voeling houden met wat rond hen gebeurt, zeker als ze vlakbij het epicentrum van het rampgebied zijn gehuisvest, namelijk in de oude Pentascoop. Maar niet dus. Ter compensatie krijgen de oeverbewoners enkele gratis drankbonnen voor Kortrijk Congé in de bus gestopt.

Na overleg met hun experts stelt begin 2007 een 30-tal schadelijders het aannemersconsortium NV TV Leiedoortocht in gebreke. De TV – hier de afkorting voor Tijdelijke Vereniging – heeft met verzekeraar Axa de polis voor de Kortrijkse Leiewerken afgesloten. Kort na de opening van de Budabrug in 2015 werd de TV ontbonden, terwijl in die omgeving nog heel wat eigenaars met nieuwe schade werden geconfronteerd.

Dan is het wachten, tot in augustus 2007 ruim de helft (17 van de 30) van diegenen die hun schade aan de aannemers hebben gemeld, een antwoord ontvangt: klassieke verdeel-en-heerstruc. Van die 17 zijn er dan nog een stuk of 5 die van DVW het bericht krijgen dat ze maar tot het einde van de Leiewerken moeten wachten om hun schade aan te geven.

Lekstok

We hadden op voorhand tijdens een infovergadering duidelijk afgesproken: we zouden eventuele minnelijke voorstellen van de tegenpartijen volgens het boekje eerst met onze technische en juridische adviseurs bekijken. Want eenmaal je een schikking ondertekent, is elke verdere discussie over de schade afgesloten: er is geen weg terug.

In het Albertpark krijgen 9 van de 10 schadelijders een minnelijk voorstel in de bus. Al is ‘minnelijk’ een eufemisme: in de brief staat enkel een schadevergoeding vermeld (gaande van 300,- tot 5.000,- euro). Er wordt in het voorstel met geen woord gerept over een technische oplossing voor het complexe probleem van de wateroverlast, nochtans een conditio sine qua non. Het voorstel is met andere woorden niks meer dan een lekstok.

Daags nadien gaan we in het Albertpark eens peilen en we schieten in een kramp: een buur is erin geslaagd de helft van de eigenaars onder druk te zetten om direct voor akkoord te tekenen. Hij had de vijf ondertekende brieven al ingezameld en de dag zelf gezamenlijk op de post gedaan. Dit is dramatisch: dat nu net Jozef Demeyere, architect en de vroegere verantwoordelijke van het buurtcomité VZW Kameleon (zie Divide et impera) zijn buren een mes in de rug steekt.

Dat 12 jaar later de wateroverlast in het Albertpark enkel maar is toegenomen, heeft onder andere met dit geklungel te maken. Voor vier andere eigenaars in de straat zit nu niks anders meer op dan een rechtsprocedure te starten. Al sinds 2005 krijgen we continu de vraag waarom we als buurtbewoners niet samen optreden om het probleem van de wateroverlast opgelost te krijgen. Wel, dit is dus een van de redenen.

Paalfundering

In moderne democratieën is voor bepaalde politici de middeleeuwse rechtsfiguur van de lijfeigenschap nog altijd een van de favoriete beleidsinstrumenten. We moeten maar de kranten en de beslissingen van het schepencollege volgen om te snappen wat er aan de hand is. Onze buurtbewoner en architect Jozef Demeyere – die zelf al 12 jaar met zijn botten in het water staat en pompt dat het een lieve lust is – krijgt na zijn merkwaardige interventie in de straat de restauratie van de Broeltorens toegewezen, een klus die voor 1,5 miljoen is aanbesteed en vier jaar in beslag neemt (2009-2013). 

Vooraleer de Leiewerken de omgeving van de Budastraat teisteren, moet eerst de historische kloostermuur van het OLV-hospitaal (eigendom OCMW) onder handen worden genomen, anders wordt die door de trillingen en de bronbemaling gegarandeerd tot puin herleid. Deze kloostermuur is het enige bewaarde restant van de 15de-eeuwse stadswallen. DVW moet de beschermde muur eerst laten herfunderen en vervolgens restaureren. NV Denys uit Wondelgem staat in voor de fundering met micropalen, onze buur herstelt het voegwerk (KW 06/03/2009).

Nog vóór de procedure voor de herbestemming van de bekende internaattoren van het college goed en wel op gang is getrokken, staat o.a. al in De Standaard te lezen welk consortium zal instaan voor de bouw van de nieuwe woontoren K-Tower: Koramic, Van Roey, Samyn & Partners én tevens onze buur (DS 31/03/2007). Het ruimtelijk uitvoeringsplan (‘RUP Sint-Amand’) dat de bouw van deze woontoren mogelijk maakt, werd pas 6 jaar later door de gemeenteraad van 15 april 2013 goedgekeurd. Sla er de verslagen van het schepencollege op na: altijd interessant om te zien welke aannemers en architecten de voorkeur van een gemeentebestuur genieten.

Pastoor Munte

Buurman-schadelijder was tot voor kort ook voorzitter van de kerkfabriek Sint-Elooi op Overleie. In deze hoedanigheid nodigde hij Stefaan De Clerck telkens na de jaarwisseling uit om op het einde van de mis zijn nieuwjaarslezing te houden. De scheiding tussen kerk en staat moet volgens de gewezen minister van Justitie nu ook weer niet te strikt worden geïnterpreteerd.

Tijdens een van zijn nieuwjaarspreken wijst de gewezen burgervader de beminde parochianen erop dat de ‘ook de Sint-Elooiskerk wat onderhevig is aan verzakkingen, net zoals de woningen in het Albertpark, en dat dat niet abnormaal is.’ Overleie in Kortrijk, dat is ook zo’n beetje De Witte van Sichem aan de Leie, met Stefaan in de rol van pastoor Munte.

De eigen portemonnee die primeert op de christelijke moraal: daar ligt geen kat wakker van. Maar wanneer dit gaat ten koste van jarenlange miserie en een financiële en mentale kater voor de rest van de buurt, dan is dit er redelijk over.

Intussen zijn er in 2006 in heel Kortrijk Leiewerken aan de gang: van het Albertpark tot de nieuwe westelijke ring. Van overal komen er klachten van oeverbewoners over schade aan hun eigendommen: scheuren, verzakkingen, ondergelopen kelders…

Niet verwonderlijk: de bulldozers van de Leiewerken zijn K-Town binnengetrokken zoals destijds de tanks van Uncle Sam in Bagdad. Met dat verschil dat de Amerikanen hun job toch een beetje hadden voorbereid. Af en toe laten eigenaars de werken op bevel van de politie stilleggen. Maar dat brengt geen aarde aan de dijk. De huizen staan jaren aan een stuk te daveren en te kraken op hun grondvesten.

Enkele oeverbewoners – waaronder een overlever van VZW Kameleon (zie Divide et impera) – komen samen om in de mate van het mogelijke een inventaris van de schade op te maken. Zij organiseren een infosessie met een jurist gespecialiseerd in bouwrecht in het Overleiecentrum en houden de pers regelmatig op de hoogte. Wijkcoördinator Henk Vandenbroucke staat ons met professionele raad en daad en veel empathie bij, maar als stadsbeambte mag hij tot zijn eigen frustratie niet te ijverig zijn.

De gemeenteraadsverkiezingen van 2006 naderen, en dan worden sommigen zenuwachtig. Nog vóór de stembusgang in oktober wordt al duidelijk dat de sp.a van Philippe De Coene als coalitiepartner zal mogen opkrassen.

Men hoeft geen groot politicoloog te zijn: zetelend burgemeester De Clerck gaat een vrijage aan met Open VLD. En zo geschiedde: Philippe De Coene eruit, Wout Maddens en Marie-Claire Vandenbulcke (Open VLD) erin. Mochten er niet in: Vincent Van Quickenborne (HN 13/10/2006: ‘Een stemmenkanon dat te veel aandacht naar zich toe zuigt’) en Koen Byttebier (HN 13/10/2006: ‘CD&V’ers nemen het kwalijk dat hij als zoon van CD&V-coryfee en gewezen schepen Fries Byttebier naar de liberale familie is gestapt ‘). Verdeel en heers.

Kon men toen al bevroeden dat De Clerck hiermee wellicht zelf de aanzet gaf tot de stadscoalitie (Open VLD, sp.a en NVA) die in 2012 zijn CD&V voor het eerst in 150 jaar uit de meerderheid zou kegelen? 2012 werd na de Guldensporenslag van 1302 het meest historische jaar in Kortrijk.

Inspraak

Designburgemeester De Clerck zelf beschouwt de schadedossiers van de Leiewerken als een onterechte smet op zijn persoonlijk blazoen. Enkele weken vóór het feest van de democratie geeft hij nog een donderspeech: ‘Het moet gedaan zijn met buurtcomités, met bewonersvergaderingen en met persconferenties. Ik weet welke schade er is, en het is allemaal zo erg niet!’

Opmerkelijk dat Stefaan – en later ook zijn opvolger Q – het allemaal zo goed weten. In de afgelopen twee decennia zijn politici noch ambtenaren zich ooit ter plaatse van de problemen en de schade komen vergewissen. De intussen traditioneel geworden huisbezoeken, bevragingen en inspraakmomenten in aanloop naar verkiezingen: overal in Kortrijk, behalve langs de Leieboorden. Men moet geen slapende honden wakker maken.

De enige politicus die we ooit het dichtst in onze buurt konden bespeuren, was Barack Obama. Op woensdag 26 maart 2014 vloog de presidentiële helikopter van het vliegveld van Wevelgem richting Waregem voor een bezoek aan het militair kerkhof met Amerikaanse gesneuvelden uit WOI. Omstreeks 10.19 uur werd de VS-president boven het Albertpark gespot.

Ergens in november 2008 krijgen we een telefoontje van een centrale pion in het Fortis-dossier met een tip off the record. ‘Het hof van beroep zal een voor de regering negatief arrest vellen: de verkoop van Fortis aan BNP Paribas wordt ongeldig verklaard. Het is alle hens aan dek. De regering doet er nu alles aan om de magistraten op andere gedachten te brengen. Maar dat is nu eenmaal de gang van zaken in dit land,’ gaat de tipgever enige ironie niet uit de weg.

We zijn dan nog actief als journalist (o.a. De Tijd) en geven het nieuws door aan de Wetstraat-redactie. Daar zijn ze echter ook al op de hoogte van de verwikkelingen. Enkele weken later ontploft de bom.

Op 18 december schrijft de voorzitter van het Hof van Cassatie aan Kamervoorzitter Herman Van Rompuy dat ‘er duidelijke aanwijzingen zijn dat alles in het werk is gesteld opdat het arrest van het hof van beroep niet zou kunnen worden uitgesproken’.

Uiteindelijk zal de parlementaire onderzoekscommissie over Fortisgate jaren later concluderen dat er niet veel verkeerds aan de hand was. Jean-Marie Dedecker (LDD) hanteert in zijn wekelijkse Knack-column voor ‘onderzoekscommissies’ steeds de metafoor ‘officiële staatsbegrafenissen‘.

Borat

De regering Leterme I moet als gevolg van Fortisgate haar ontslag aanbieden. Het is vervolgens een komen en gaan van CD&V-excellenties. Gaan eruit: premier Yves Leterme en minister van Justitie Jo Vandeurzen. Komen erin: respectievelijk Herman Van Rompuy en Stefaan De Clerck. Wil er niet meer in: Inge Vervotte. De sjerp van waarnemend burgemeester in Kortrijk is voor Lieven Lybeer, alias Borat wegens treffende – uiterlijke welteverstaan – gelijkenissen met de Kazachse journalist.

Op dinsdagnamiddag 30 december 2008 legt de kersverse justitieminister de eed af. ’s Avonds in Terzake op Canvas is Stefaan meteen goed op dreef: ‘Ik heb als burgemeester zeven nieuwe bruggen gebouwd. Waarom zou ik als minister van Justitie geen zeven nieuwe gevangenissen kunnen bouwen?‘

Dat eind 2008 nog maar 3,5 van de 7 bruggen zijn gebouwd (HLN 27/02/2009) en de laatste, de Reepbrug, misschien pas in 2022 opengaat: een kniesoor die daarop let.

Marc Lemaitre (sp.a) kruipt in zijn pen en publiceert op zijn blog: ‘In elk geval zal Stefaan De Clerck de burgemeester niet zijn die in zijn ambtsperiode de zeven bruggen zal openen, waarop hij zich heeft beroemd. Schepen van Openbare Werken Guy Leleu, CD&V, was er als de kippen bij om ‘de verantwoordelijkheid’ van de Leiewerken (HLN 31/12/2008) over te nemen van De Clerck. Toch wel een dankbare ‘verantwoordelijkheid’: het is het Vlaams Gewest dat bouwheer is, niet de stad.

Wij willen de uitspraken van beide notabelen toch wat nuanceren:

1. Als het gaat over de lusten van de Leiewerken, dan recupereren de Kortrijkse bewindslieden deze als hun eigen verdienste. Met de pas verlaagde Leieboorden aan de Broeltorens is het net zo. Bouwheer is het Vlaams Gewest, maar zowel huidige oppositiepartij CD&V als zelfverklaarde stadscoalitie beweert bij hoog en bij laag dat zij het genie achter die nieuwe kades zijn. Maar dat zijn ze geen van beide.

2. Gaat het over de lasten van de Leiewerken – zoals bijvoorbeeld de schadedossiers –, dan herinneren plaatselijke politici en ambtenaren zich plots niet meer dat hier recent bruggen en kades werden gebouwd. In elke briefwisseling en elk overleg met omwonenden ontkent de stad Kortrijk – De Clerck incluis – voortdurend elke betrokkenheid met de Leiewerken.

3. Bouwheer van de Leiewerken is inderdaad het Vlaams Gewest. Maar dit betekent niet noodzakelijk dat er geen andere instanties ook juridisch aansprakelijk kunnen zijn. De aanleg van de collectoren gebeurde door Aquafin en de stad Kortrijk legde nieuwe rioleringen aan. En sowieso zijn afwateringsproblemen een lokale verantwoordelijkheid.

De intercommunale Leiedal was verantwoordelijk voor het zogenaamde ‘stedenbouwkundig herstel’. Van heel wat werken door het Vlaams Gewest is in de loop der jaren ook het juridisch beheer van de infrastructuur overgedragen. Dat is bijvoorbeeld het geval met wegen en de promenades langs de Leie (nu verantwoordelijkheid stad) of de Groeningebrug en de westelijke ring (nu Administratie Wegen en Verkeer).

Aan die overheveling van beheer zijn jaren van hevige juridische discussies tussen de betrokken partijen aan voorafgegaan. Je zal als gewone schadelijder maar proberen dit kluwen te ontwarren.

Sinds 2006 krijgen we onophoudelijk de vraag waarom de buurtbewoners niet gezamenlijk optreden in de schadedossiers. Hieronder het genuanceerde antwoord. Dit stukje over klassieke bestuurstactiek heeft vele hoofdstukken. Bij wijze van inleiding enkele citaten uit de doctoraatsthesis van Thomas Block:

p. 213: ‘De Leiewerken zijn nefast voor Overleie dat echt is verpauperd.’

p. 221: ‘Decennialang wist niemand wat er juist ging gebeuren. Wanneer zou alles starten? Wie en waar onteigenen? Hoe zal het moeten zijn? Welke middelen kunnen worden gebruikt? De burgers wisten het niet, zelfs de politiek wist het niet. Delen van de stad lagen lam.’

p. 221: ‘In de jaren ’70 en ’80 kregen plannen voor woningen langs de Leie geen bouwvergunning meer. Dat leidde tot verkrotting.’

Het buurtcomité: de luis in de pels

In 1987 zag op Overleie de VZW Kameleon het levenslicht. Aanvankelijk ijverde dit buurtcomité voor een leefbare schoolomgeving, en kreeg hiervoor een bekroning van de Koning Boudwijnstichting. Maar naarmate de vreselijke Leiewerken steeds meer dichterbij kwamen, verruimde Kameleon zijn opdracht tot de herwaardering van de wijk Overleie.

De VZW was vrij professioneel gestructureerd, heterogeen samengesteld en vertegenwoordigde alle sociale lagen van Overleie van het Albertpark tot de huidige westelijke ring. Kameleon gaf regelmatig een nieuwsbrief uit. Kameleon werd zo de schakel tussen stadsbestuur en Overleie en geldt als een schoolvoorbeeld van inspraak en burgerparticipatie. Maar daar is een overheid niet altijd mee opgezet.

In HN van 01/02/1992 lezen we dat de VZW Kameleon aan het Kortrijkse schepencollege inspraak vraagt ‘gezien de ingrijpende omvang van de werkzaamheden en de voorziene hinder voor de handelaars, bewoners en diverse instellingen en bedrijven van Overleie.’ Het komt er niet van.

Op dinsdag 16 september 1997 vond in feestzaal ’t Waaihof in het Astridpark de informatievergadering plaats over de aanvang van de Leiewerken. Deze massabijeenkomst was een gezamenlijke organisatie van het Kortrijkse stadsbestuur en de VZW Kameleon. Naast burgemeester Manu de Bethune en ingenieur Paul Spruytte van Waterwegen zetelde in het panel ook Jozef Demeyere, verantwoordelijke van dit buurtcomité en om den brode architect.

Maar toen in 1998 de eigenlijke Leiewerken nog moesten van start gaan, was het buurtcomité al zijn zwanenzang aan het zingen. Dat was naar aanleiding van de eerste problemen in het Albertpark, problemen die 20 jaar later nog niet opgelost raken.

In juni 1998 zijn de bulldozers bezig met de afbraak van de woningen van de oude Diksmuidekaai. Per toeval breken de kranen ook de aansluiting op de Leie van het centrale rioolstelsel van het college af. Het was de eerste keer in de nog prille Leiegeschiedenis dat enkele kelders van het Albertpark en het college onder de drek kwamen te staan. En niet de laatste keer. Dat rioolstelsel stond niet op de rioolplannen van de stad vermeld. Plannen die ontbreken: dat betekent gegarandeerd miserie. Dat weten we al van De riool van De Geest.

VZW Kameleon schiet in actie, toont op het terrein aan de ingenieurs van de Leiewerken en ‘t stad de aftakking van dat rioolstelsel naar het Albertpark en vraagt meermaals schriftelijk aan de bevoegden de heraansluiting op het publieke net.

Zoveel daadkracht van het buurtcomité konden enkele notabelen blijkbaar niet smaken, en dus sterft VZW Kameleon een stille dood. Inspraak en burgerparticipatie: dat is allemaal goed en wel zolang het maar past in het kraam van de Grote Roergangers.

Enkele overlevers van Kameleon aangevuld met een paar nieuwkomers gaan voortaan wel deel uitmaken van de Werkgroep Leiedoortocht binnen het nieuwe wijkcentrum Overleie in de Overleiestraat. Net als voorganger Kameleon is deze werkgroep net iets te kritisch i.v.m. de gebrekkige financiering van de werken, de immense vertragingen en de vele schadegevallen, waaronder de wateroverlast in het Albertpark.

Rioolplannen

In verband met die wateroverlast maakte directeur Remi Donckels van het Guldensporencollege gelukkig meer indruk dan het buurtcomité. Hij zocht al mee naar een oplossing voor de rioolaansluiting op de Leie die  in 1998 per abuis werd afgebroken.

Het water uit het centrale rioolstelsel van het college werd toen opgepompt: eerst naar de Kollegestraat en later, vanaf 2003, naar de nieuwe Diksmuidekaai (zie Rioolschetsen). Maar vanaf eind 2005 begint de ellende pas echt. Bij nieuwe werken aan de Diksmuidekaai vlakbij de huidige K-Tower slaan de aannemers damplanken dwars door die – inderdaad, je houdt het niet voor mogelijk – omgeleide riolering.

De technische dienst van de stad had het niet nodig gevonden dit omleidingstraject in de rioolplannen op te nemen. ‘Het is een privériolering van ’t college. Daar hebben we niks mee te maken,’ is weer het argument (zie weeral ook De riool van De Geest). De aannemer wist dus van niks. Resultaat: het hele Albertpark staat van de ene dag op de andere blank en de drek stroomt enkele kelders – ook van het college – binnen.

Gedurende enkele weken komt de brandweer haast dagelijks pompen, tot dit door de stad niet meer wordt toegelaten. Sindsdien en tot op de dag van vandaag draaien in het Albertpark de pompen continu: om andermans water weg te pompen. En toeval of niet: het is precies eind 2005 dat ook de Werkgroep Leiedoortocht van het wijkcentrum de pijp aan Maarten geeft: inspraak en burgerparticipatie is nooit een definitief verworven recht, maar een voortdurende strijd.

In de jaren ’60 was van democratisering van de zwemsport nog geen sprake. Het Sint-Amandscollege (nu Guldensporencollege) zag er een gat in de markt in om het sportaanbod voor de leerlingen uitbreiden. Door bemiddeling met Albert ‘Berten’ De Clerck, vader van Stefaan en toen senator, belandde men bij Guy De Geest: een jonge ambitieuze licentiaat LO, zwemfanaticus en een man met managerstalent.

Het college en Albert De Clerck hadden ook een prima locatie in gedachten. In het Albertpark stond een woning te koop met aansluitend een braakliggend terrein. Op dit langgerekte perceel van ongeveer 300 m² tussen de achtertuinen van het Albertpark en het sportveld van het college zou het nieuwe privézwembad worden gebouwd. De andere bewoners van de straat bekeken het allemaal met een scheef oog. Een zwembad met grote raampartijen gebouwd tot vlak aan de achtertuinen van de buren: het is niet meteen een topvoorbeeld van goede ruimtelijke ordening.

Wat er ook van zij, Guy De Geest beantwoordt aan alle verwachtingen en zijn wederhelft Maryse Desmarets gaat ook helemaal op in het zwemverhaal. In 1971 gaat zwembad Olumpia open. Verschillende generaties scholieren en socio-culturele verenigingen vinden de weg naar de piscine van ’t Albertpark. De gelijknamige zwemclub met op vandaag ruim 400 leden wordt een familiebedrijf en organiseert jaarlijks het internationale waterballetkampioenschap Flanders Synchro Open.

Vlarem

Maar de overheid maakt de uitbating van een commercieel privézwembad met de jaren moeilijker. Er openen steeds meer openbare zwembaden, zo ook in Kortrijk. En het Sint-Amandscollege wil af van het 20-jarig contract met Olumpia. Het geschil wordt voor de rechtbank uitgevochten en sleept 10 jaar aan. Uiteindelijk stelt de rechter de familie De Geest in het gelijk.

Guy De Geest is er een van het taaie soort en geeft nooit op. Uit de mond van toenmalig bisschop Emiel Jozef De Smedt van Brugge, de grote baas van het Sint-Amandscollege, kwamen deze gevleugelde woorden: ‘Met die De Geest heb je nooit gedaan.’ De Geest zelf beschouwt deze uitspraak nog steeds als een persoonlijke eretitel.

In de jaren ’90 wordt de veiligheids- en milieuwetgeving (Vlarem I en II) steeds maar strenger. Dit betekent het einde van de meeste private commerciële zwembaden in Vlaanderen. Olumpia zelf gaat in 1997 definitief dicht. Wat er intussen met het gebouw moet gebeuren, blijft jarenlang een groot vraagteken. Deze financiële onzekerheid hangt als een molensteen rond de nek van De Geest. En ook de buurt kijkt angstig uit naar wat in hun achtertuin zal gebeuren.

Loodgieter

Na de sluiting gaat de politiek op zoek naar een oplossing en het stadsbestuur doet de familie De Geest concrete beloften. Het probleem is echter niet zo simpel als op het eerste gezicht lijkt: 1) Het perceel De Geest zal op termijn niet meer toegankelijk zijn. Een deel van de toegangsweg is immers geen eigendom van de familie De Geest, maar van het college; 2) Het perceel De Geest heeft geen woonbestemming; 3) Het is een perceel in zogenaamde ‘tweede bouwlijn of bouworde’. Daarvoor gelden zeer strikte regels inzake ruimtelijke ordening, zoals bvb. de minimumafstand (meestal iets in de orde van minimum 4 m) t.a.v. de omliggende percelen. Hier zou dit impliceren dat op dit perceel niks mag worden gebouwd.

Conclusie is: wat ooit een heuse investering in zwembadinfrastructuur is geweest, kan 40 jaar later amper nog ten gelde worden gemaakt. Je zou als eigenaar voor minder gestresseerd rondlopen. Maar gelukkig is daar loodgieter van dienst Stefaan De Clerck.

De Clerck zet de vroegere beloften van de stad om in daden. 1) De ontsluiting zal gebeuren door een erfdienstbaarheid van uitweg op te leggen aan een perceel langs de Diksmuidekaai waar een nieuwbouwvilla staat. 2) Het Ruimtelijk Uitvoeringsplan (RUP) Sint-Amandscollege, dat de bouw van de woontoren K-Tower moet mogelijk maken, geeft ook een woonfunctie aan het zwembad. Dat zwembad heeft echter niks met bestemmingswijzigingen op de campus van het college te maken: het is private eigendom.  Vreemde wending dus. 3) het RUP trekt zich ook niks aan van de strikte ordeningsprincipes voor percelen in tweede bouwlijn: er mag gebouwd worden binnen het bestaande bouwvolume. Een loodgieter die dergelijk knoeiwerk aflevert, krijgt gegarandeerd zijn factuur geprotesteerd terug.

Voor de opmaak van het RUP moet de stad verplicht advies inwinnen bij de Gemeentelijke Commissie Ruimtelijke Ordening, kortweg Gecoro: ‘De Gecoro deelt de mening van de bezwaarindiener dat het niet wenselijk is om het perceel als een apart functionerend woonperceel te gebruiken, dit omdat het om bebouwing in tweede bouwlijn gaat en de ontsluiting onduidelijk is. Het perceel kan wel de bestemming krijgen voor wonen, maar dan enkel als uitbreidingszone voor de tuinen van de woningen langs het Albertpark.’

Raad van State

‘De Gecoro stelt bijgevolg voor om de bestemming te behouden, maar op te leggen dat het perceel niet als een apart woonperceel kan functioneren. Daarnaast stelt ze voor dat het perceel wordt aangekocht door de stad, dit om te verhinderen dat het terrein zou verloederen.’ Indien de stad van dit advies afwijkt, moet zij dit voldoende motiveren.

Wat de Gecoro adviseert, is evident: het is aan het stadsbestuur zelf om het probleem van het zwembad op te lossen en niet om het af te schuiven op de rug van de eigenaar en de omwonenden. Ondanks ultiem lobbywerk behoudt de nieuwe stadscoalitie het perceel De Geest als aparte woonzone. Op 15 april 2013 keurt de Kortrijkse gemeenteraad het RUP Sint-Amand goed. Er zit de buurt niets anders op om aan de Raad van State te vragen het RUP nietig te verklaren.

Hier aan de Leieboorden komt het niet op een procedure min of meer. Maar hierdoor staat nu ook de bouw van de nieuwe prestigieuze K-Tower op losse schroeven. De pers heeft er weer een vette kluif aan. Het blijft hier een immer interessante buurt.

Pilatus

Dit gevoelige dossier wordt dus best zo snel mogelijk ontmijnd. Bemiddelaar van dienst is Chris Lecluyse, bestuurder bij Koramic, de bouwheer van de K-Tower. Lecluyse was ook altijd de naaste adviseur van Stefaan De Clerck tijdens zijn hele politieke carrière: in de burgemeesterskabinetten en in de Wetstraat op de kabinetten van Justititie. Lecluyse was dus eigenlijk ook medeauteur van dat bedenkelijke RUP Sint-Amand. Het is een kleine wereld.

Maar soit. Uiteindelijk zullen vier buren het zwembad aankopen, een vijfde legt bij. Zij tellen samen ruim 110.000 euro neer. In ruil zal Koramic het zwembad laten afbreken. De twee verliezers in het verhaal zijn zowel de buurtbewoners als de familie De Geest: de buren hebben het knullig loodgieterswerk van De Clerck en co duur betaald, en de familie De Geest heeft op haar vastgoedinvestering van 1970 een serieus verlies moeten slikken. En de politiek, die wast zoals Pontius Pilatus haar handen in onschuld.

In de zomer van 2015 gaat een stuk Kortrijkse geschiedenis tegen de vlakte. Het goede nieuws is wel dat door de sloop van het zwembad nu de weg volledig vrij is voor de aanleg van de drainage waar het Albertpark al 20 jaar op wacht. Maar vergeet het. DVW voert voor de rechtbank aan dat er bodemvervuiling in de tuinen en op het Guldensporencollege is aangetroffen en vraagt om het hele drainageproject af te voeren. Achteraf zal Ovam vaststellen dat van die vervuiling weinig aan is.

DVW beklaagt er zich bij de rechter ook over dat die drainagewerken nu wel zeer duur worden. Gerechtsdeskundige Berlamont had die begroot op 20.000 euro, een belachelijk laag bedrag. Maar intussen verwacht DVW zich aan een totale factuur van 186.000 euro, en dat vindt ze te veel.

Elk normbesef is het Vlaams Gewest vreemd. Op haar eigen webstek pocht DVW ermee over een jaarlijks investeringsbudget van 220 miljoen euro te beschikken. Ze heeft de factuur voor de Leiewerken compleet doen ontsporen. Maar de noodzakelijke aanleg van een drainage blijkt voor DVW te duur.

Dat enkele bewoners van het Albertpark intussen voor de lieve vrede een zwembad moesten aanschaffen, zich moeten blauw betalen aan procedurekosten en schadebeperkende maatregelen tegen de wateroverlast en al 20 jaar wachten op een drainage: dit raakt die ivorentorenbewoners hun kouwe kleren niet.

In het voorjaar van 1999 – de Leiewerken lagen toen stil in afwachting van de sanering van de Vettekaai – kreeg het Koning Albertpark een nieuwe straatriolering. Rioolwerken: dat is voor de burger in Belgenland – en zeker in Kortrijk – altijd een beetje lijden. De gazetten staan bol van rioolperikelen.

Ter voorbereiding kreeg een landmeter de opdracht om het niveau van de dorpels in de straat te meten. Standaardprocedures kunnen wel eens voor probleempjes zorgen: de meeste kelders en tuinen van het Albertpark liggen een stuk lager dan het niveau van de straat en de dorpels.

Niettemin volgde de aannemer der rioolwerken strikt het uitvoeringsplan. Gevolg: praktisch geen enkele woning in de straat kon gravitair op de nieuwe riool worden aangesloten. De technische dienst van de stad werd tot een drastische maatregel genoopt: de volgende dag werd de gloednieuwe riolering al weer uitgebroken en een stuk lager aangelegd.

Interbellum

Eind goed al goed, behalve voor de familie De Geest (van het voormalige zwembad aan het Koning Albertpark). Van pater familias Guy De Geest, licentiaat LO, zwemfanaat en Bekende Kortrijkzaan, is geweten dat hij op zijn strepen staat. Naarmate het relaas van de Leiewerken steeds meer op een heus blunderboek begon te lijken, zijn andere mensen aan de Leieboorden ook zo geworden.

Het zwembad De Geest werd in 1970 gebouwd. De meeste woningen van het Albertpark dateren echter al van veel vroeger: het interbellum. Door een vergetelheid stond de rioolaansluiting van het zwembad niet op de rioolplannen van de stad vermeld. Met de aannemer viel echter te klappen. Hij sloot de afvoer van het zwembad gewoonweg aan op de nieuwe straatriool en gaf nog wat gratis advies mee: ‘Meneer, ge moet u niet laten doen!’

So far, so good, dacht De Geest. Maar er stond hem nog wat te wachten. Want verderop in de straat bleek de rioolaansluiting van zijn privéwoning evenmin op de stadsplannen vermeld. De woning De Geest was aangesloten op een veel oudere riool die nog dateerde van vóór het interbellum en in de Leie uitmondde ten noorden van de oude Dambrug (van Albertpark naar hoek Dam). De andere straatriool – die van tussen de twee wereldoorlogen – mondde uit aan de andere kant van diezelfde brug.

De top van de stedelijke technische dienst kwam afzakken naar het Albertpark: ‘Meneer De Geest, u bent aangesloten op een privériolering. U moet een installatie plaatsen om uw al uw water naar de nieuwe riool te verpompen.’ Hierbij een kleine toelichting: het begrip ‘privériolering‘ is doorgaans ambtenarees voor ‘trekt uw plan‘.

De Geest start in juli 1999 een kortgeding: hij hoopt dat de rechtbank een expert zal aanstellen om uit te maken of het hier nu werkelijk gaat over een private riolering dan wel een publieke riolering. Pas een jaar later doet de rechter uitspraak (28/06/2000): er is geen hoogdringendheid. De Geest draait dus op voor de gerechtskosten. Vervolgens bestaat de strategie van de overheid erin de zaken te laten aanslepen tot de burger het beu is en hopelijk afhaakt.

Pompje

Maar met De Geest heb je nooit gedaan. In de loop der jaren raakt zijn oude riool door de Leiewerken geregeld verstopt en moet hij slag om slinger de brandweer zijn ondergelopen kelder laten leegpompen. En op termijn zal die riool bij de afbraak van de oude kademuur ook verdwijnen. De Geest contacteert dan maar de grote baas.

Stefaan De Clerck: ‘Guy, ik informeer en bel je terug.’

Wat later: ‘Guy, onze ingenieur Johan Vermandere zegt dat je een pompje van 65.000 BEF moet installeren.’

Guy: ‘Maar Stefaan, ik moet geen pompje, maar gewoon een rioolaansluiting.’

Dat verhaal van een pompje van 65.000 blijkt niet helemaal te kloppen. Volgens het bestek van de aannemer zal de aanpassing van de volledige binnenhuisafvoer eerder iets in de zin van 400.000 BEF kosten. De Geest gaat dan maar in de archieven rondneuzen en vindt het plan van zijn oude riool plus het bewijs van de publieke aansluiting van zijn woning uit 1936. Guy meldt zijn nieuwste inzichten aan de burgervader.

Stefaan De Clerck: ‘Guy, geen enkel probleem. We zullen je de rioolbelasting van al die jaren terugbetalen.’

Guy: ‘Maar Stefaan, ik moet dat geld niet, maar gewoon een nieuwe rioolaansluiting.’

Tijdens de openingsreceptie van de Groeningebrug op 22 juni 2002 krijgt De Geest de wind van voren. Toenmalig schepen Carmen Moulin laat zich tussen het nippen aan een champagneglas en het verorberen van een broodje zalm en plein public ontvallen: ‘Iedereen weet welke moeilijke mensen jullie zijn, en zo’n bewijs van publieke aansluiting heeft geen enkel belang.’ De eerste bemerking van de schepen doet er niks toe en de tweede is juridische nonsens.

Emmertje

Jaren verstrijken tot mevrouw Maryse De Geest het idee krijgt om de 1700 te contacteren: het gratis nummer van de Vlaamse overheid. Men weet nooit hoe een koe een haas vangt. De 1700 deelt mee dat voor dergelijke problemen de provinciegouverneur de bevoegde persoon is: de toeziende overheid op de lokale besturen. Maryse belt ’s anderendaags ’s morgens om 7.30 uur naar toenmalig gouverneur Paul Breyne thuis in Ieper. ‘Mevrouw, ik zal het nodige doen,’ belooft Breyne.

Luttele dagen later komt op last van de provincie opnieuw een delegatie van de technische dienst van ’t stad met de staart tussen de benen naar het Albertpark afzakken. Er zou met een emmertje kleurstof eens gecheckt worden of de woning De Geest effectief op het publieke rioolnet was aangesloten. Guy, zoals steeds bij de pinken, stuurt de betreffende medewerker stante pede terug naar het stadsmagazijn: ‘Meneer, en kom in de plaats terug met een bidon van 50 liter in plaats van een emmertje a.u.b.’

Die 50 liter werd in De Geest zijn toilet gekapt en en je zag het water zo via de afvoer ten noorden van de Dambrug in de Leie stromen. Na enkele minuten kleurde de helft van de Golden River fluogroen. Het bewijs van de publieke rioolaansluiting was geleverd.

De oude riool werd zover als nodig blootgelegd en op 7 juli 2002 op de nieuwe straatriool aangesloten. De Geest heeft een uitgebreid dossier aangevuld met foto’s gemaakt van een klucht die drie jaar heeft aangesleept. Het onontvankelijke kortgeding heeft hem ook nog eens 2.500 euro gekost. Waarom werd Van Quickenborne eigenlijk op de vingers getikt toen hij het had over ‘ambetantenaren’?

Het bestuur van de waterwegen is sinds de staatshervorming van 1988 een bevoegdheid van het Vlaams Gewest. Deze administratie heeft intussen enkele metamorfoses ondergaan. In 2004 was er de verzelfstandiging tot een NV naar publiek recht: de NV Administratie Waterwegen en Zeekanaal (W&Z). Op 1 januari 2018 fuseerde W&Z met NV De Scheepvaart (beheerder Albertkanaal en zijkanalen) tot één Vlaamse waterwegbeheerder, zijnde De Vlaamse Waterweg (DVW). Dit is de hoofdrolspeler in de Leiewerken: de bouwheer.

Op de webstek van de Vlaamse overheid: ‘De fusieorganisatie beschikt over een investeringsbudget van meer dan 220 miljoen euro per jaar. Zo’n 1350 personeelsleden waken over 1076 kilometer bevaarbare waterwegen in Vlaanderen, 1100 kilometer dijken, 800 bruggen, 131 sluizen, 73 stuwen, bijna 200 kilometer kaaimuren en 78 jachthavens.’

Agusta

De grote bazen van de Kortrijkse Leiewerken waren Leo Clinckers (CEO), Eric Van den Eede (algemeen directeur tot eind 2013) en respectievelijk Luc Verhaest en Agnès Peil (hoofd afdeling Bovenschelde). Zoals gebruikelijk worden bij de benoemingen de pariteiten gerespecteerd. De CEO is van sp.a-signatuur, zijn adjudant van Open VLD-signatuur en de bazen van Bovenschelde (de Leie o.a.) hebben doorgaans CD&V-connecties.

De hoofdzetel van W&Z was in Willebroek. Sinds de fusie van 2018 is dit Hasselt, tevens de hoofdzetel van de vroegere NV De Scheepvaart. De zetelende voorzitters van beide waterwegbeheerders, Tom Dehaene (CD&V en zoon van) en Frieda Brepoels (NVA, burgemeester van Bilzen en gewezen EU-parlementslid), zijn nu respectievelijk ondervoorzitter en voorzitter van DVW.

De lijst van bestuurders bij overheidsbedrijven levert meestal interessante info op. De zetel van de fusievennootschap is in Hasselt. Dus heeft local boy Willy Claes (sp.a, minister van staat, veroordeeld in het Agusta-schandaal maar naar eigen zeggen onschuldig) een zitje in het bestuur. In dit gezelschap kan Leo Delcroix niet onderbreken (CD&V, gewezen minister, bekend van zijn Atoma-schriftjes, vrijgesproken in de milieuboxaffaire wegens verjaring).

In de nieuwe raad van bestuur duiken ook gewezen W&Z-managers op. Dit is naast de eerder genoemde Jan Balduck (NVA) ook ex-CEO Leo Clinckers. Clinckers zetelde ook een tijd in de Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel (BAM), tot het ook in dit andere Vlaamse horrordossier uit de hand liep. Uit DS van 01/07/2008:

Karel Vinck moet Oosterweel redden

BRUSSEL – De Vlaamse regering grijpt drastisch in aan de top van de BAM. Topmanager Karel Vinck, voormalig topman bij Bekaert, Union Minière en de NMBS, wordt de nieuwe voorzitter van de raad van bestuur van de BAM. (…) Naast hem treden ook Toon Colpaert (onder meer voorzitter van de raad van bestuur van Infrabel) en Wouter De Geest (gedelegeerd bestuurder van BASF) aan als bestuurder. Zij komen in de plaats van de topambtenaren Leo Clinckers en Guy Braeckman, (…). De stoelendans moet de geloofwaardigheid van de BAM, die onder meer de Antwerpse Oosterweelverbinding bouwt, herstellen. Die is ondermijnd door problemen rond de aanbestedingsprocedure, de prijs en de fijnstofuitstoot van de Lange Wapperbrug, een onderdeel van de Oosterweelverbinding.

Sommige snoodaards aan de Leieboorden vragen zich af of Clinckers zijn zitje in de BAM verdiende omwille van zijn expertise inzake mobiliteit dan wel inzake kostenramingen en schaderegelingen…

Openbaar nut

Nog een derde W&Z-oudgediende duikt in de nieuwe bestuursraad op. Het is een man die ‘het niet nodig vindt dat mensen de overheid dagvaarden voor schade aan hun eigendom door de Leiewerken.‘ Dit heeft hij letterlijk duidelijk gemaakt aan een familielid die tevens een belangrijke schadelijder is: ‘Dit zijn werken van openbaar nut. Het is maar normaal dat een burger de schade door die werken aanvaardt.’ Deze schadelijder heeft liever zijn naam en die van de DVW-bestuurder niet in deze tekst, maar wil wel de arrogantie en wereldvreemdheid van de top van DVW benadrukken.

Als commentaar op enkele onfrisse bouwdossiers zei De Tijd-journalist Rik Van Cauwelaert onlangs in De Afspraak op Canvas: ‘Het is in ons land zo gesteld dat er eigenlijk een wet moet komen die expliciet zegt dat de overheid zich ook aan de wet moet houden.’ Hier aan de Leieboorden kunnen we deze quote enkel beamen.

In de nieuwe raad van bestuur van DVW duikt nog een aantal andere bekende namen op: Joachim Coens (zoon van wijlen minister Daniël Coens, CEO van het Brugse havenbedrijf en burgemeester van Damme), Johan Sauwens (gewezen VU-minister, nu CD&V, ook bestuurder bij De Lijn) en Koen Anciaux (politiek iets honkvaster dan zijn broer Bert, eerst VU en vervolgens Open VLD, OCMW-voorzitter Mechelen).

Rode loper

De CEO van DVW is de vroegere topman van NV De Scheepvaart: Chris Danckaerts. Vervolgens een klassieke move in administraties: Krista Maes van DVW werd eerst gedetacheerd naar het kabinet van haar nieuwe Vlaamse voogdijminister Ben Weyts (NVA). Eind 2017 schreef DVW vervolgens een vacature voor operationeel directeur uit. Dit was de rode loper voor de terugkeer van Krista Maes als COO naar DVW.

Ergens in 2008 nemen we contact op met een W&Z-bestuurder uit de regio en stellen enkele vragen. Dit vinden we in onze aantekeningen terug:

1. Bent u op de hoogte van de schademeldingen en gerechtelijke procedures van omwonenden n.a.v. de Leiewerken in Kortrijk? Antwoord: ‘Neen‘.
2. De raad van bestuur heeft dus ook niet kennisgenomen van de schadedossiers? Antwoord: ‘Neen‘.
3. Hoeveel keer komt de raad van bestuur van W&Z samen? Antwoord: ‘Ongeveer 40 keer per jaar. Het bestuur komt eigenlijk wekelijks samen met uitzondering van de vakantieperiodes’.
4. Hoe lang duurt een raad van bestuur van W&Z? Antwoord: ‘Behoudens uitzonderingen ongeveer een half uur’.

‘Omdat de stad Kortrijk zelf geen haven heeft zal de economische meerwaarde voor de stad zeer beperkt tot onbestaande zijn (Thomas Block, p. 211)’. Sommige politici hebben hun twijfels over het nut: ‘De vraag is: Wat gebeurt er verder op de Leie? Je kan met grote boten door tot in Menen, maar heel het project betekent eigenlijk niets als het stopt in Frankrijk. Als ik hoor hoever ze maar staan in Frankrijk, dan vrees ik een zoveelste vrij nutteloze investering. Zullen alle schakels van de ketting ooit in orde komen? Zal er ooit veel trafiek op de Leie zitten? Ik ben benieuwd (Thomas Block, p. 211).’

Aanvankelijk was de bedoeling dat schepen tot 1.350 ton via de Leie tussen Antwerpen en Parijs kunnen varen. Ook Frankrijk moet de nodige infrastructuurwerken uitvoeren om het netwerk van waterwegen voor dergelijke schepen te realiseren. ‘Sommige Kortrijkse actoren twijfelen hier duidelijk aan, anderen bekritiseren enkel de slecht afgestemde timing‘, schrijft Thomas Block (p. 210).

Nu zit men al een stap verder met de binnenvaartverbinding tussen het Seine- en Scheldebekken. Deze verbinding is opgenomen in het Transeuropees Netwerk (TEN) voor goederenverkeer dat moet bevaarbaar zijn voor duwvaartkonvooien tot 4.400 ton. Dat wordt pas mogelijk als de Fransen tussen Compiègne en Le Havre het Canal du Nord aanleggen.

Het gaat over een gigantische investering die geraamd wordt op meer dan 7 miljard euro. En als ze daar in Frankrijk even goed kunnen begroten als bij DVW en de Vlaamse regering, zullen ze dan afkloppen ergens in de buurt van 35 miljard? Naast de kostprijs vrezen de Noord-Fransen ook een grotere concurrentie van de Belgische bedrijven. Momenteel is sprake om dat kanaal tegen 2030 gerealiseerd te krijgen. Van tijd tot tijd lezen we in de kranten een bericht dat dat Frans kanaal er zeker zal komen. Indien niet, dan zijn de Leiewerken weinig meer dan een duur prestigeproject geweest. Maar we verwachten vooralsnog dat dat megakanaal er komt.

DVW stelt het allemaal nogal simpel voor: dat die vernieuwde waterwegen de vrachtwagens van de weg zullen houden en de files zullen doen krimpen en dat dit allemaal goed is voor het milieu. Maar dit veronderstelt wel dat bedrijven een stuk van hun logistieke keten moeten herdenken. Ook het aantal containerterminals is beperkt. Tussen Kortrijk en de Franse grens heeft enkel het bedrijf Alpro in Wevelgem een terminal.

En het geld van DVW is op. De Vlaamse waterwegbeheerder heeft daarom voor de bouw van laad- en loskades een programma voor publiek-private samenwerking opgestart. Jean-Baptiste Braet (VZW De Vlaamse Waterbouwers) in Ondernemers West-Vlaanderen van 22/06/2018: ‘Helaas gebeuren de overheidsinvesteringen in kaaimuren aan een slakkengangetje. Het budget gaat naar grote infrastructuurwerken – zoals sluizen en bruggen – maar de rest blijft in de kou staan. Naast de geringe investeringen in nieuwe kaaimuren wordt ook het bestaande patrimonium als 30 jaar structureel ondermaats onderhouden. Dat leidde tot bijvoorbeeld de ingezakte oevers van de Leie in Wielsbeke.’

Modal shift

En over de milieuvriendelijkheid van de binnenvaart valt ook wel een en ander te zeggen. Het Nederlandse Centraal Planbureau (CPB) heeft zo zijn bedenkingen. De EU heeft de modal shift nog steeds als doelstelling: het vervangen van een deel van het vervoer over de weg door vervoer per water en spoor. Het CPB: ‘Het kan in specifieke gevallen, en zeker wanneer het gaat om een verschuiving naar elektrische treinen, leiden tot een beperkte vermindering van de milieuschade (…) en een ontlasting van het wegennet’.

Het goederenvervoer in Nederland draagt voor circa 40 procent bij aan de totale uitstoot van stikstofoxiden en fijn stof door de verkeers- en vervoerssector, aldus de onderzoekers. ‘De helft hiervan komt voor rekening van het binnenvaart- en railvervoer. Binnenvaartschepen en dieseltreinen stoten per tonkilometer meer stikstofoxiden en fijn stof uit dan het vervoer over de weg. Dat verschil zal de komende jaren toenemen, omdat vrachtwagens onder invloed van Europese emissienormen sneller schoner worden dan dieseltreinen en binnenvaartschepen.’